Gaslighting – nowy wymiar przemocy psychicznej

Zaczyna się niewinnie, najpierw usypianie czujności, przekierowanie uwagi, wygaszanie wątpliwości, które świadczą o tym, że dzieje się coś niepokojącego. Potem próba podważenia Twojego postrzegania rzeczywistości, usilne przedstawianie Ci jej w zakrzywionym i przekłamanym świetle, aż w końcu wmówienie Ci choroby psychicznej.

Gaslighting – co to jest?

 

Nazwa tej techniki pochodzi od tytułu sztuki „Gas light” (światło gazowe), która została napisana w 1938 roku przez Patrica Hamiltona oraz zekranizowana przez Georga Cukera sześć lat później. Jej fabuła koncentruje się na mężu, który znęca się nad swoją żoną, wmawiając jej, że jest chora psychicznie. Stosowane przez niego techniki manipulacyjne są bardzo wyrafinowane: w sekrecie zmienia drobne rzeczy w ich wspólnym otoczeniu (np. przestawia lub ukrywa przedmioty, zapala lub gasi lampy gazowe), a następnie utrzymuje, że żona jest jedyną osobą, która widzi owe modyfikacje.

Celem tego zabiegu jest skłonienie ofiary do tego, aby zwątpiła we własne uczucia i myśli i aby uznała, że jest chora psychicznie. Gaslighterowi zależy na tym, by jego ofiara czuła się niepewnie, wtedy on ma kontrolę nad tym jak ona spostrzega rzeczywistość.

fot. pixabay.com

 

Gaslighter – kim jest i co mówi?

 

Bardzo często po tę metodę sięgają osoby narcystyczne lub socjopatyczne (zazwyczaj mężczyźni), często posiadają też empatię poznawczą, która ułatwia im wczuwanie się w stany emocjonalne drugiej osoby przez co doskonale potrafią rozpoznać jej najskrytsze potrzeby i najczulsze punkty. W efekcie fundują jej emocjonalne huśtawki, które jeszcze bardziej nasilają poczucie niepewności.

 

Robią to używając tych zwrotów:

 

• Znowu zaczynasz
• Jesteś przewrażliwiona
• Przestań dramatyzować

 

W sytuacji, kiedy para ustala coś wspólnie, ale po czasie jeden partner nie wywiązuje się z ustaleń, a drugi (ofiara) do nich nawiązuje, to napotyka na oskarżenia o czepialstwo. W efekcie zaczyna zastanawiać się czy faktycznie nie przesadza, choć obiektywnie patrząc ma prawo zgłaszać swoje wątpliwości i obawy.

 

• Coś sobie dopowiedziałaś
• Źle mnie zrozumiałaś

 

Omyłki w komunikacji zdarzają się każdemu, jednak w tym wypadku pewne zabiegi komunikacyjne wykonywane przez gaslightera są robione specjalnie. Dopiero jak ofiara zaczyna wyrażać swoje oburzenie lub zniesmaczenie tym co usłyszy, nadawca komunikatu zaczyna się wycofywać i odwracać kota ogonem próbując wpędzić ją w zakłopotanie i zmieszanie.

 

• Jesteś…

 

beznadziejna? głupia? chora? Te i inne wyzwiska mają na celu obniżenie poczucia wartości ofiary. Im jest ono niższe, tym łatwiej nią manipulować.

 

• Beze mnie sobie nie poradzisz

 

Ten argument ma za zadanie przemówić do lęków ofiary. Gaslighter ma nadzieje, że one ją zdominują i na stałe uzależnią od niego. Uzależnienie od oprawcy służy jako dodatkowy mechanizm władzy i kontroli nad ofiarą.

 

fot. pixabay.com

Jak to działa?

 

• Odmowa komunikacji

Partner nie chce słuchać, gdy mu coś tłumaczymy, nie jest zainteresowany tym jak my widzimy sytuację. Nie chce rozmawiać na temat, który zaczynasz, jest protekcjonalny i pobłażliwy. Czujesz się niesłuchana i nieważna.

• Powątpiewanie

Wspólnie na coś się umówiliście, ale po czasie on albo Ci nie wierzy, albo sugeruje, że to Ty coś źle pamiętasz, coś Ci się uroiło. Czujesz się niepewna.

• Obśmiewanie

Podkreśla wady, wytyka błędy, porażki – czyni to w formie żartów, tak że ciężko jest to uchwycić lub się do tego odnieść, jednak zaczynasz czuć się coraz mniej wartościowo.

• Blokowanie

Izolowanie ofiary od środowiska. Próbuje skłócić Cię z najbliższymi, tak abyś nie mogła nawiązywać kontaktów i weryfikować własnych wątpliwości.

• Bagatelizowanie

Kiedy już masz dość i wybuchasz złością czy płaczem, pozornie łagodnieje pytając czy naprawdę nie znasz się na żartach i musisz być taka przewrażliwiona?

• Zaprzeczanie

Jak próbujesz zwrócić uwagę na to co robi partner, spotykasz się z zaprzeczeniem. Słyszysz, że to Ty ciągle nadintepretowujesz, rozdrapujesz, wprowadzasz zamęt, on nie przyznaje się do tego co robi lub zmienia narrację.

• Wybuchy złości

…kiedy nie przyjmujesz jego wersji wydarzeń lub gdy przyłapiesz go na kłamstwie. Karane jest Twoje widzenie rzeczywistości a nagradzane, kiedy przyjmujesz taką wizję rzeczywistości jaką on Ci podaje.

 

 

Jak się czuje ofiara gaslighitngu?

 

Ofiara tego zjawiska jest:

• niepewna siebie, swoich uczuć, myśli, przekonań
• zlękniona,
• zagubiona, zdezorientowana,
• podatna i zgodna z sugestiami, poleceniami,
• wątpi w swoje słowa, myśli i działania,
• samotna,
• zawstydzona z powodu własnej rzekomej „niepoczytalności”,
• przekonana o własnych problemach psychicznych,
• niezdecydowana, kieruje się zewnętrznymi sugestiami

 

Dodatkowo czuje się:

• winna i wciąż za wszystko przeprasza,
• przestraszona i w związku z tym zmienia swoje zachowania,
• podważana, nieakceptowana
• gorsza, ma niskie poczucie własnej wartości.

fot. pixabay.com

 

Jak sobie pomoc, kiedy padliśmy ofiarą gaslightingu?

Przede wszystkim warto uświadomić sobie, że gashlighting to forma przemocy psychicznej, czyli nadużywania drugiej osoby.

1. Pierwszym krokiem do wyjścia z tego problemu jest uświadomienie sobie, że jesteśmy jego ofiarami.
2. Następnie trzeba uświadomić sobie, że próba przekonania gaslightera do swojej wizji rzeczywistości raczej się nie uda i on prawdopodobnie jej nie uzna. Należy przestać grać w jego gry lub całkowicie się odciąć.
3. Kontakt z rodziną i przyjaciółmi – jest nieoceniony w odzyskiwaniu swojego poczucia wartości i realności. Pomaga nabrać dystansu w relacji z gaslighterem.
4. Stawianie jasnych granic – co jest akceptowane a co nie będzie znoszone. Jeśli te granice zostaną przekroczone – należy przestać rozmawiać, odejść, zapowiedzieć, że nawiążesz kontakt ponownie tylko na Twoich, pozytywnych i normalnych zasadach. Jeśli te granice nie są respektowane, należy trzymać się postanowienia i nie dopuszczać go do dyskusji ani nie dawać się sprowokować.
5. Jeśli doszło do aktów przemocy fizycznej – nie obawiaj się wezwać odpowiednich służb. Gromadź dowody wszelkich takich zachowań.
6. Korzystaj z pomocy specjalistów – psychoterapeuty, psychologa, interwenta kryzysowego, psychiatry. Nie bój się sięgnąć po wsparcie.
7. Rozwijaj zaufanie do siebie w relacji z sobą i z innymi.

 

Oświadczam, że moje widzenie obrazu rzeczywistości jest arcydziełem, jego treści i formy nie będę uzgadniał z nikim.
— L. Przyjemski